"Het onderwijs moet een inhaalbeweging maken om de werknemers van de toekomst op te leiden"

Technologie en onderwijs gaan hand in hand - of beter gezegd: zouden moéten hand in hand gaan in deze veranderende wereld. Dat is vandaag de dag de ambitie van veel scholen, hogescholen en universiteiten. Maar in de praktijk verloopt deze symbiose niet zonder slag of stoot.

In het Visionary Seminar 'Professor Robocop: How will we teach in 2040?' geven zes verschillende sprekers hun visie over de toekomst van het onderwijs - van docenten op de klasvloer tot ontwikkelaars van slimme schooltechnologieën.

Wij gingen ten rade bij Dr. Raes (ITEC-imec onderzoeksgroep binnen KU Leuven campus Kulak). Zij geeft op woensdag 17 oktober een presentatie over 'Smart Collaboration Learning Spaces' op het Visionary Seminar.

Dr. Raes, is de veranderende technologische wereld écht wel een meerwaarde voor leerkrachten en leerlingen?

Dr. Annelies Raes: " De samenleving wordt digitaal 'slimmer' op alle gebied, en het onderwijs moet mee. Enkel zo kunnen we de volwassenen van morgen voorbereiden op de veranderende noden binnen de maatschappij. Sinds 2008 doe ik onderzoek naar hoe technologie zowel de student als de leerkracht/docent kan ondersteunen. Sinds 2017 kaderde dit perfect binnen het nieuwe Smart Education programma van imec. Ik ga daarbij uit van de vraag: "hoe kan technologie het onderwijs ondersteunen, zodat elke partij er zijn voordeel uithaalt".

"Anno 2018 is de vraag niet meer: 'moéten we wel op die digitale en technologische trein springen?', maar is de vraag veeleer: 'hoe vér kan die trein rijden, en hoe hopeloos achterop zal degene geraken die de trein gemist heeft?' Daarbij focussen we niet enkel op de technologie an sich, maar ook op de leerprocessen die deze technologieën mogelijk maken."

Veranderende noden werken de schrik voor het onbekende in de hand.

Dr. Annelies Raes: "Dat klopt. Bij verschillende van die nieuwe technologieën is er - zowel bij leerkracht als leerling - vaak nog een grote onzekerheid. Denk bijvoorbeeld aan onze 'hybrid classrooms'. In deze nieuwe leerruimten (zie foto onder) kunnen studenten fysiek aanwezig zijn in de klas, maar kunnen ze ook vanop afstand aan de les participeren. Er zijn namelijk studenten die bijvoorbeeld ziek zijn of hun studies combineren met een job. Dan is het heel belangrijk voor de leerkracht om te weten of die leerling 'op afstand' nog goed deelneemt aan de actie. In een echt klaslokaal kan je dat aanvoelen, via een computerscherm lukt dat minder goed. Wij onderzoeken hoe de technologie dit kan leren aanvoelen én hoe je de leerling - bij een moment van aandachtsverlies - toch weer 'bij de les betrekt'. Je kan het design van de virtuele omgeving aanpassen, of je kan een quiz of een poll lanceren... kleine dingen, die een groot verschil maken."

Zal de technologie de mens op termijn vervangen?

Dr. Annelies Raes: "Neen, dat denk ik niet. De leerkracht, docent of prof is en blijft nog altijd enorm belangrijk. De computer zal nooit het flexibele brein van de mens vervangen. Nuanceren, argumenteren, emotioneel intelligent reageren, dat kan de computer niet. Wat wél kan veranderen is hoé die mens zal onderwijzen. De rol van de onderwijzer zal meer en meer verschuiven naar coachen en monitoren. Daarbij zal hij of zij sterk ondersteund worden door de technologie. De onderwijzer krijgt zo meer tijd en inzicht vrij om te bekijken 'wat wordt er wel geleerd, en wat wordt er niet geleerd?'. Onderwijs op maat is dus veel meer mogelijk, dankzij de technologische evoluties.

De digitalisering heeft wellicht ook een impact op de leerstof?

Dr. Annelies Raes: "Vanzelfsprekend. De noden van de samenleving veranderen constant, en het is de rol van het onderwijs om daarop in te spelen. Kritisch denken, problem solving, leren redeneren... de nood aan niet-routine taken wordt groter en groter. Simpelweg omdat computers en robots voor ons de routinetaken uitvoeren."

"Of zoals de wiskundige Conrad Wolfram stelt: ‘We have two kinds of math in the world. The first is in the real world that is a problem-solving subject that is as important as it’s never been in world’s history to every aspect of our lives. Then there’s this math in school that’s completely or increasingly disconnected from that. It’s that difference in the subject matter that I think is the focus we absolutely need to be honest when we talk about this. What we’re mostly talking about in my view is 80% the wrong subject'..."

" Creativititeit, problem solving, cognitive flexibility… bij velen gekend als dé 21e-eeuwse vaardigheden. Het belang wordt niet langer in vraag gesteld, maar de hamvraag blijft... hoe of met welke werkvormen we deze vaardigheden best kunnen trainen en onderwijzen. Ook de evaluatie van deze vaardigheden vormt een uitdaging. En zolang de evaluaties binnen ons onderwijssysteem niet aansluiten op die complexere vaardigheden, waarom zou het onderwijs hier dan op inzetten? Waarom zouden studenten zich actief inzetten in een collaboratieve leerruimte wanneer ze uiteindelijk individueel in een toets beoordeeld worden op kennis?"

Zal Professor Robocop het onderwijs hebben overgenomen tegen 2040?

Dr. Annelies Raes: (lacht) "Er zal geen gek mannetje voor de klas staan over 20 jaar. Maar we kunnen niet meer terug, het onderwijs zal zich onherroepelijk aanpassen als gevolg van de digitalisering en technologie. Virtual classrooms, gamification van de lessen, smartboards, onderwijs vanop afstand, ... het wordt een essentieel onderdeel van het onderwijs. Het onderwijs moet een inhaalbeweging maken om de werknemers van de toekomst te kunnen opleiden."

"Maar hoe gaan wij, de mens, met deze veranderingen omgaan: zullen we de technologie in het voordeel van de studenten gebruiken? Dat is de vraag, waarop ik - en de andere sprekers in het Visionary Seminar - een antwoord zullen proberen bieden."

Wij kijken er alvast naar uit. Levenslang leren, ook voor ons... Bedankt, Dr. Raes!